Formatief evalueren

1. Leerverwachtingen en succescriteria verhelderen en delen

Bij deze activiteit gaat het erom duidelijk te krijgen wat de leerdoelen zijn en welke succescriteria er gelden. Door het stellen van leerdoelen weten kinderen waar ze naartoe werken. Belangrijk hierbij is dat ze ook weten wat het belang is van hun doel. Als duidelijk is wat en waarom ze moeten leren, komt de vraag wanneer ze dit doel bereikt hebben. Deze succescriteria geven de leerlingen en de leerkracht houvast. Het bekijken van (goede en minder goede) voorbeelden en samen met de leerlingen afleiden van succescriteria blijken hierbij effectieve manieren (Carless, 2016, Sadler, 2010).

2. Ontwikkelen van effectieve discussies, vragen en leertaken

Hierbij gaat het om het creëren van nieuwe kennis. Je moet dus vragen stellen die leerlingen aan het denken zetten of die jou als leerkracht informatie oplevert waarmee je je instructie kunt aanpassen. Door de juiste vragen te stellen op het juiste moment kun je direct aansluiten op de leerbehoefte van je leerling en niet pas achteraf, zoals bij het nakijken het geval is. Om ervoor te zorgen dat alle kinderen betrokken zijn, kun je gebruik maken van bijvoorbeeld een beker met ijslollystokjes met hierop de namen van alle leerlingen. Zo weten alle kinderen dat ze een beurt kunnen krijgen en niet alleen als je je vinger opsteekt. Om ervoor te zorgen dat je een beeld krijgt van de hele klas en niet alleen van de leerling die een beurt krijgt, kun je ook een wisbordje inzetten. Op deze manier kun je in een keer eventuele aandachtspunten van de hele klas signaleren.

Effectieve feedback zet aan tot leren

3. Feedback geven die leerlingen vooruithelpt

Effectieve feedback zet aan tot leren. Uit onderzoek van Butler (1988) blijkt dat kinderen bij het krijgen van een cijfer met een opmerking eerst naar het cijfer kijken en vervolgens naar het cijfer van de buurman. De opmerking wordt genegeerd. Dit cijfer geeft de leerling onvoldoende houvast en zet niet aan tot nadenken. Een opmerking die de leerling inzicht geeft in wat hij of zij moet doen om te verbeteren geeft wel aanzet tot leren. Een voorbeeld is dat je tegen een leerling zegt dat hij of zij nu foutloos sommen t/m 20 kan oplossen en nu mag proberen dit binnen een bepaalde tijd te doen door gebruik te maken van de verdubbelstrategie.

4. Activeer leerlingen om eigenaar te worden van hun eigen leerproces

Door de verantwoordelijkheid voor het leren voor een groot deel bij de leerling te leggen, zorg je voor een hogere motivatie bij de leerling. Dit draagt ook bij aan een positiever zelfbeeld bij de leerling. Dit kan bijvoorbeeld door de leerling zelf keuzes te laten maken waaraan gewerkt wordt of door zelf te laten bepalen wanneer een instructie begrepen is. Je kunt hierbij denken aan het gebruik van een groen en rood kaartje tijdens de uitleg. Als een leerling de uitleg begrijpt legt hij of zij het groene kaartje neer. Als de uitleg (nog) niet begrepen wordt, legt hij of zij het rode kaartje neer.

5. Activeer leerlingen om elkaar als instructiebron te zien

Naast leren van de leerkracht of zichzelf kan een leerling ook veel leren van de feedback van medeleerlingen. Ook de leerling die de feedback geeft, leert hiervan. Als een leerling het werk van een medeleerling beoordeelt, zijn ze gedwongen de gebruikte rubric te begrijpen zonder dat ze er emotioneel bij betrokken zijn omdat het hun eigen werk betreft. De leerling die de feedback ontvangt is vaak ook meer betrokken als de feedback van een medeleerling komt.